हाल विश्वबजारमा प्रभुत्व कायम गरिरहेका दुईवटा प्रमुख मोबाइल अपरेटिङ सिस्टमहरू iOS र Android का बारेमा संक्षेपमा बुझौं । हुन त मोबाइलको लागि माइक्रोसफ्टको Windows Mobile अपरेटिङ सिस्टम पनि आयो; तर त्यो त्यति चर्चित हुन सकेन र २०२० को जनवरी १४ देखि Windows Mobile अपरेटिङ सिस्टमलाई निरन्तरता दिइएन ।
आईओएस (iOS)
आईओएस (iOS) एप्पल इंक (Apple Inc.) द्वारा आफ्ना आईफोन (iPhone), आईप्याड (iPad), र आईपड टच (iPod Touch) उपकरणहरूका लागि विकसित गरिएको मोबाइल अपरेटिङ सिस्टम हो।
सन् २००७ मा पहिलो आईफोनसँगै सार्वजनिक गरिएको आईओएस (सुरुमा iPhone OS/आईफोन ओएस भनिन्थ्यो) का १८ वटा प्रमुख संस्करण (Version) हरू निस्किसकेका छन् । सबैभन्दा पछिल्लो संस्करण, iOS 18 (आईओएस १८), सेप्टेम्बर २०२४ मा जारी गरिएको थियो, र हाल iOS 18.2 beta (आईओएस १८.२ बेटा) जुलाई २०२५ सम्ममा छ।
यसको आईक्लाउड (iCloud), एप्पल म्युजिक (Apple Music), र सिरी (Siri) जस्ता एप्पल सेवाहरू, साथै एयरपड्स (AirPods) र एप्पल वाच (Apple Watch) जस्ता हार्डवेयरसँग गहिरो एकीकरण छ।
आईओएस १८ ले आईफोन एक्सआर (iPhone XR) (२०१८) र त्यसपछिका नयाँ आईफोनहरूलाई समर्थन गर्छ। पुराना उपकरणहरूमा सबै सुविधाहरू नहुन सक्छन् (उदाहरणका लागि, एप्पल इन्टेलिजेन्स (Apple Intelligence) लाई आईफोन १५ प्रो (iPhone 15 Pro) वा सोभन्दा पछिको संस्करण चाहिन्छ)। iOS (आईओएस) एप्पलका उपकरणहरू, जस्तै आईफोन, आईप्याड इत्यादिहरूमा मात्र चल्छ । अन्य निर्माताहरूका उपकरणहरूमा चल्दैन ।
आईओएसले विश्वव्यापी smartphone OS market (स्मार्टफोन ओएस बजार)को लगभग ३०% हिस्सा ओगटेको छ (एन्ड्रोइड पछिको), जसमा यसको अमेरिका र प्रिमियम बजारहरूमा बलियो प्रभुत्व छ।
***
एन्ड्रोइड (Android)
एन्ड्रोइड गुगल (Google) द्वारा विकसित गरिएको mobile operating system (मोबाइल अपरेटिङ सिस्टम) हो, जुन Linux kernel (लिनक्स कर्नेल) मा आधारित छ, र मुख्यतया smartphone (स्मार्टफोन), tablet (ट्याब्लेट), साथै वेयरेबल (wearables), TV (टिभी) र car (कार) जस्ता अन्य उपकरणहरूका लागि डिजाइन गरिएको हो।
सन् २००८ मा एचटीसी ड्रीम (HTC Dream) सँगै सार्वजनिक गरिएको एन्ड्रोइड, एन्ड्रोइड ओपन सोर्स प्रोजेक्ट (Android Open Source Project - AOSP) अन्तर्गत खुला स्रोतमा उपलब्ध छ। यसका १५ वटा प्रमुख संस्करणहरू निस्किसकेका छन् , जसमा Android 15 (एन्ड्रोइड १५) सबैभन्दा पछिल्लो संस्करण हो, जुन अक्टोबर २०२४ मा जारी गरिएको थियो ।
यसको जीमेल (Gmail), गुगल नक्सा (Google Maps), र गुगल असिस्टेन्ट (Google Assistant) जस्ता गुगल सेवाहरूसँग सम्बन्ध छ। यसले budget (बजेट)देखि flagship (फ्ल्यागशिप) उपकरणहरूसम्म विभिन्न प्रकारका हार्डवेयरलाई समर्थन गर्छ।
Android OS (एन्ड्रोइड ओएस) सामसङ (Samsung), शाओमी (Xiaomi), वानप्लस (OnePlus), र गुगलको पिक्सेल (Pixel) लाइन जस्ता निर्माताहरूका हजारौं उपकरणहरूमा चल्छ। एन्ड्रोइड १५ ले २०२१ र त्यसपछिका उपकरणहरूलाई समर्थन गर्छ, यद्यपि सुविधा उपलब्धता निर्माता र मोडेल अनुसार फरक हुन सक्छन्।
एन्ड्रोइडले किफायतीपन र विविधतामा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै विश्वव्यापी smartphone OS market (स्मार्टफोन ओएस बजार)को ७०% हिस्सा ओगटेको छ, तर फ्र्याग्मेन्टेसन (fragmentation) र गैर-पिक्सेल (non-Pixel) उपकरणहरूमा अद्यावधिकहरूमा ढिलाइको चुनौती सामना गरिरहेको छ ।
***
